Türkiye’de
havzaların mevcut durumu
Türkiye
25 hidrolojik havzaya bölünmüş olup (Tablo 1, Şekil 1) bu havzalardan toplam
ortalama yıllık akış 186 milyar m3’tür. DSİ verilerine göre bunun
yaklaşık üçte biri, ülkenin doğusunda yer alan Fırat-Dicle havzasına
aittir. Alansal büyüklük olarak bunu
Kızılırmak ve Sakarya havzaları izlerken, ortalama yıllık akış miktarı olarak
Fırat-Dicle havzasından sonra Doğu Karadeniz, Doğu Akdeniz ve Antalya Havzaları
gelmektedir.
Havzaların ekolojik, sosyal ve demografik koşulları ve havza kaynaklarının
kullanımı bulunduğu bölgeye göre ve havza alanlarının yatay ve dikey dağılımına
bağlı olarak farklı havza yörelerinde önemli farklılıklar gösterebilmektedir.
Yukarı havzalarda ve Doğu bölgelerinde nüfus oranı genel olarak düşükken aşağı
havzalarda ve batı bölgelerindeki havza alanlarında nüfus yoğunluğu
yükselmektedir. Kırsal yoksulluk ve geçim için doğal kaynaklara bağımlılık yukarı
havza yöreleri ile doğu ve güneydoğu bölgelerinde, aşağı havza alanlarına ve
diğer bölgelere göre daha yaygındır. Yukarı havzalar daha çok hayvancılık,
küçük ölçekli tarım ve ormancılık amaçlı kullanılırken, aşağı havzalarda geniş alanlarda
tarımsal faaliyetler uygulanmaktadır.
Tarımda aşırı kimyasal gübre ve ilaç kullanımından
kaynaklanan toprak ve su kirlenmesi aşağı havzalarda ve batı ve güneydeki havza
yörelerinde giderek artmakta, buna karşın yukarı havza yörelerinde tarım
çoğunlukla organik tarıma yakın koşullarda sürdürülmektedir. Mera alanlarının
önemli bölümü aşırı ve düzensiz otlatmalar, orman alanlarının yarıya yakın
kısmı ise geçmiş yıllardaki düzensiz yararlanmalar nedeniyle bozuk durumda olup
birçok alanda ekosistemler parçalanması görülmektedir. Eğime uygun olmayan şekilde yol inşaatları da bozulum ve erozyona neden
olmaktadır.
Ülkemizin
Batı bölgelerinde ve aşağı havzalarda kentsel nüfus ve sanayi kuruluşları yoğunlaşmış
olup, buna bağlı olarak yerleşim alanları, su ve enerji talepleri artmıştır. Bu
bağlamda çevre kirliliği ile çarpık kentleşme ve plansız sanayileşme verimli
toprak, su, orman ve mera gibi doğal kaynakları ve varlıkları her geçen gün
daha fazla tehdit etmektedir. Batı bölgelerinde ve kentsel yörelerdeki havza
alanlarında sanayi ve hizmet sektörleri ana istihdam ve geçim kaynaklarını
oluşturmakta, tarıma bağımlılık ve istihdam azalmaktadır.
Mevcut 112 milyar m3 kullanılabilir su kaynağının halen yararlanma oranı % 36 civarında olup, 32
milyar m3’ü sulamada, 7 milyar m3’ü içme ve kullanmada, 5 milyar m3’ü sanayide kullanılmaktadır. Bu durumda
ülkemiz su kaynaklarının yaklaşık % 74’ü sulama, % 11’i sanayi, % 15’i kentsel
tüketim için kullanılmakta iken bu oranlar Dünyada % 70, % 22, % 8, Avrupa’da
ise % 33, % 51 ve % 16’dır.
Son yıllarda bilim kurumları ve STK’ların da katkısı ile
toplumda havzaların doğal kaynaklarının ve varlıklarının sürdürülebilir
yönetiminin sağladığı değerlerin (toprak muhafaza, su miktarı ve kalitesi,
karbon tutumu, biyolojik çeşitliliğin korunması, vb.) önemi hakkında
farkındalık ve destek artmış olup, buna paralel olarak bozuk alanların
rehabilitasyonu, ağaçlandırma, toprak muhafaza ve biyolojik çeşitliliğin
korunmasına yönelik programlar ve uygulamalarda ciddi artışlar sağlanmıştır.
Havzalarımızda yer alan orman ve mera alanlarının önemli bölümünün hala bozuk
durumda olması, tarım alanlarından kaynaklanan toprak ve su kayıplarının
boyutu, sedimantasyon ve doğal afet tehditlerinin yarattığı zararların
büyüklüğü dikkate alındığında havzalarımızda toprak muhafaza, doğal kaynakların
rehabilitasyonu ve doğal afet sahalarında uygun önlemlerin alınması
çalışmalarının boyut ve etkinliğinin geliştirilmesi konusunun UHYS içinde özel
yere sahip olması gerekliliği açıkça görülmektedir.
Tablo
1: Türkiye Nehir Havzaları Hakkında
Genel Bilgi
Nehir Havzası Adı
|
Yağış alanı
|
Yıllık
ortalama akış
|
Ortalama
yıllık verim
|
||
(km²)
|
%
|
(km³)
|
(%)
|
(l/s/km²)
|
|
(01) Meriç-Ergene Havzası
|
14,560
|
1.9
|
1.33
|
0.7
|
2.9
|
(02) Marmara Havzası
|
24,100
|
3.1
|
8.33
|
4.5
|
11.0
|
(03) Susurluk Havzası
|
22,399
|
2.9
|
5.43
|
2.9
|
7.2
|
(04) Kuzey Ege Havzası
|
10,003
|
1.3
|
2.09
|
1.1
|
7.4
|
(05) Gediz Havzası
|
18,000
|
2.3
|
1.95
|
1.1
|
3.6
|
(06) Küçük Menderes Havzası
|
6,907
|
0.9
|
1.19
|
0.6
|
5.3
|
(07) Büyük Menderes Havzası
|
24,976
|
3.2
|
3.03
|
1.6
|
3.9
|
(08) Batı Akdeniz Havzası
|
20,953
|
2.7
|
8.93
|
4.8
|
12.4
|
(09) Antalya Havzası
|
19,577
|
2.5
|
11.06
|
5.9
|
24.2
|
(10) Burdur Gölü Havzası
|
6,374
|
0.8
|
0.50
|
0.3
|
1.8
|
(11) Akarçay Havzası
|
7,605
|
1.0
|
0.49
|
0.3
|
1.9
|
(12) Sakarya Havzası
|
58,160
|
7.5
|
6.40
|
3.4
|
3.6
|
(13) Batı Karadeniz Havzası
|
29,598
|
3.8
|
9.93
|
5.3
|
10.6
|
(14) Yeşilırmak Havzası
|
36,114
|
4.6
|
5.80
|
3.1
|
5.1
|
(15) Kızılırmak Havzası
|
78,180
|
10.0
|
6.48
|
3.5
|
2.6
|
(16) Konya Kapalı Havzası
|
53,850
|
6.9
|
4.52
|
2.4
|
2.5
|
(17) Doğu Akdeniz Havzası
|
22,048
|
2.8
|
11.07
|
6.0
|
15.6
|
(18) Seyhan Havzası
|
20,450
|
2.6
|
8.01
|
4.3
|
12.3
|
(19) Asi Havzası
|
7,796
|
1.0
|
1.17
|
0.6
|
3.4
|
(20) Ceyhan Havzası
|
21,982
|
2.8
|
7.18
|
3.9
|
10.7
|
(21) Fırat-Dicle Havzası
|
184,918
|
23.7
|
52.94
|
28.5
|
8.3
|
(22) Doğu Karadeniz Havzası
|
24,077
|
3.1
|
14.90
|
8.0
|
19.5
|
(23) Çoruh Havzası
|
19,872
|
2.6
|
6.30
|
3.4
|
10.1
|
(24) Aras Havzası
|
27,548
|
3.5
|
4.63
|
2.5
|
5.3
|
(25) Van Gölü Havzası
|
19,405
|
2.5
|
2.39
|
1.3
|
5.0
|
TOPLAM
|
779,452
|
100.0
|
186.05
|
100.0
|
|
Türkiye Nehir Havzaları Haritası
Havzalara temel teşkil eden suyun, ne
kadar hayati ve toplumsal öneme sahip bir kaynak olduğu artık çok daha yüksek
sesle dile getirilen bir gerçektir. Su açısından dünyanın yarı-kurak bir
bölgesinde bulunan Türkiye'nin yağış rejimi, mevsimlere ve bölgelere göre büyük
farklılıklar göstermektedir Bazı akarsu havzalarında su ihtiyaçlarının,
kaynakların potansiyelini aşmış durumda olduğu görülmektedir. Kantitatif
dağılımın yanı sıra, su kalitesinde de
ülke genelinde büyük farklılıklar gözlenmektedir.
Hızlı nüfus artışına bağlı olarak artan su
ihtiyacına karşın, uygun kaynak varlığının azlığı ve gün geçtikçe gelişen
sanayi ve tarımsal faaliyetlere paralel olarak ortaya çıkan ve aşırı kullanım, yer altı su reservlerindeki düşüşler ve
kirlilik oluşumu nedenleriyle yaşanan sorunlar, havza bazında su kaynakları
yönetiminin önemini bir kat daha arttırmıştır.
Buna paralel olarak
sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için sosyo-ekonomik gelişmeyle
birlikte suyun yönetimine yönelik çalışmalarda kayda değer mesafeler alınmıştır.
Avrupa Birliği'ne aday bir ülke olarak Türkiye,
kendi mevzuatını Avrupa Birliği mevzuatı ile uyumlaştırma çalışmalarına
başlamıştır. Su kaynakları üzerindeki baskı unsurlarının çeşitlenerek artması,
nehir havzalarının entegre bir yaklaşımla yönetilmesini gerekli kılmıştır.
Geçmişte nerede, ne kadar su bulunduğu sorusuna cevap aranırken, günümüzde
suyun miktarı ve su kalitesinin ortak ele alınması gerekliliği ortaya
çıkmıştır. Bu iki unsura etki eden tüm faktörlerin birlikte değerlendirilmesi
zorunluluğu ortaya çıkmıştır.
Bu hususları göz
önünde bulundurarak, Türkiye, kendi ihtiyaçları ve uluslararası standartları da
dikkate alarak su yönetim politikasını yeniden geliştirmektedir. Yaşam için
elzem olan su kaynakları her geçen gün azaldığından ve kirlilik tehlikesiyle
karşı karşıya olduğundan dolayı, sürdürülebilir kalkınmanın
gerçekleştirilmesinde su kaynaklarının etkin yönetimi esastır. Su kaynaklarının
farklı özelliklere sahip birçok etkeni kapsaması nedeniyle, sadece yerel
düzeyde gösterilen çabalar bu kaynakların korunması için yeterli olmayacaktır.
Su kaynaklarının değerlendirilmesi ve ancak havza bazında yönetimleri
gerçekleştirildiği takdirde etkili bir şekilde korunabildikleri bilimsel olarak
kanıtlanmıştır. Bu kapsamda Su Çerçeve
Direktifi’ne uygun olarak Nehir Havza Yönetim Planları 2013 yılından itibaren
hazırlanıp uygulanmaya geçecektir.”
Uluslararası
standartlara göre, şu andaki teknik ve ekonomik kullanılabilir yenilenebilir su
miktarı kişi başına yıllık 1.500-1.700 m3 ile Türkiye “su stresi” yaşayan
bir ülke olarak değerlendirilmektedir. Türkiye topraklarının büyük bir bölümü
yarı kurak iklim kuşağında yer almakta, bazı bölgelerde yağış yılda beş veya
altı ay ile sınırlı kalmaktadır. İklim değişikliğinin de etkisiyle, su yönetimi
Türkiye için büyük önem taşıyan bir konudur.
Ülkemizde su
toplama havzaları üzerinde son 55 yıl içerisinde, sadece DSİ tarafından 706
adet baraj ve gölet inşası, 3,2 milyon hektar tarım alanının sulaması, 1,4
milyon hektar araziyi taşkından koruyan 5.930 taşkın koruma tesis inşası ve
3,31 milyar metreküp içme, kullanma ve sanayi suyunu temin hizmetleri
gerçekleştirilmiştir.
1970’lerde 2,3 milyon hektar olan brüt
sulanan alan 40 yıllık bir dönemde 2,4 kat artışla 2011 yılı sonu itibariyle
5,5 milyon hektar’a ulaşmıştır. DSİ verilerine göre toplam 8,5 milyon hektarlık
bir arazi teknik ve ekonomik açıdan sulanabilir olup, 2011 sonuna kadar bu alanın
yaklaşık % 65’i sulamaya açılmıştır. Genel olarak, sulamanın % 85’i yüzey
sularından ve bunun da yaklaşık yarısı çok amaçlı barajlardan sağlanmaktadır.
Ayrıca, cazibeli kanal sulaması hala hakim teknoloji olmakla birlikte, su
tasarrufu sağlayan basınçlı yağmurlama ve damla sulama sistemleri de hızla
uygulamaya konulmaktadır.
Tarımsal iklim
koşulları (kuraklık ve sınırlı yağış), birçok havza alanında geleneksel tarım
(toprak işleme, sulama, hasat, vb.) uygulamalarının devam etmesi ve tarımsal
kimyasalların aşırı kullanımı, tarımsal üretim planlamasının sınırlı su
kaynakları dikkate alınarak yapılması gerekliliği, orman kaynaklarının yönetim
amaçlarının ve ormancılık tekniklerinin seçiminde hidrolojik etki ve ihtiyaçlara
verilen önemin artırılması, havzalarda özel öneme sahip ve/veya tehdit
altındaki sahalarda korunan alanların tesisi, arazi kullanım planlarında sanayi
bölgelerinin ve yerleşim alanlarının belirlenmesinde su kaynaklarını da dikkate
alan bir stratejinin izlenmesi havza yönetiminin odaklanması gereken alanlar
arasında yer almaktadır.
Hidroelektrik
santraller (HES) son yıllarda hızla büyüyen özel sektör yatırım bileşeni ile
enerji potansiyelinin değerlendirilmesine ciddi katkılar (290 HES’ten yılda 61 milyar kilovat saat elektrik
üretimi) sağlamaktadır. Bazı yörelerde HES’lerin yarattığı olumsuz
ekolojik ve sosyal etkiler ve bilgilendirmedeki nedeniyle yaşanmakta olan sorunların
ve ihtilafların giderilmesi için kümülatif etkilerin değerlendirilmesi ile
ilgili standartların ve kurumsal kapasitelerin geliştirilmesi yanında şeffalık
ve ve katılımcılığın geliştirilmesi de önem taşımaktadır.
Bir havzanın su potansiyelinin öncelikle havzası
içerisinde değerlendirilmesi esastır. Ancak,
ülkemizde yağış miktarı ve zamanı bölgelere göre farklılık göstermekte,
Doğu Karadeniz Bölgemize yılda 2500
mm yağış düşerken, İç Anadolu Bölgemize özellikle de
Konya civarına yılda 320 mm yağış düşmektedir. Yağışın az olması ve beraberinde
ortaya çıkan kuraklık, hemen hemen her sektörü etkilemekte; bölgesel büyümede yavaşlama, çiftçi gelirlerinde azalma, temel besin
maddelerinin temininde sıkıntı yaşanması, tarımsal üretimin direkt bağlı olduğu
endüstrilerde ciddi kayıpların meydana gelmesi, üretim azalması sebebiyle
beraber işsizlik gibi neticelerin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu gibi
istenmeyen neticelerin ortadan kaldırılması su kaynaklarına yatırımı, var olan
kaynakların dikkatli kullanımını ve ancak zorunlu durumlarda havzalar arası su
transferini gerekli kılmaktadır. Başka havzalardan su transferi kararından önce
mutlaka o havzada: (i) su talebinin azaltılması; (ii) atık suyun geri dönüştürülmesi;
(iii) su arzının yerelden karşılanması yönünde alternatiflerinin değerlendirilmesi
gerekmektedir. Havzalar arası su transferi yapılırken havza yönetim planları
dikkate alınır.
Ülkemizde su havzalarının ve kaynaklarının
korunması ve kullanılmasında çok sayıda kuruluş görev ve sorumluluk yüklenmiş
olup havzalarda kendi ilgi ve sorumluluk alanlarında çalışmaları
gerçekleştirmektedir. Ancak farklı kurumlarca havzaların farklı alanlarında yukarı
ve aşağı havzalarda) ve konularında uygulanan programlar, projeler ve yürütülen
çalışmalar (ormanların rehabilitasyonu, ağaçlandırma, toprak muhafaza, mera
ıslahı, baraj ve gölet yapımı, tarımsal sulama, enerji üretimi, içme, kullanma,
sanayi su ihtiyaçlarının karşılanması, biyolojik çeşitlilik kaynaklarının
korunması ve ıslahı, kırsal kalkınma, vb.) arasında eşgüdüm ve bütünsellik ile paydaşların
katılımı ve sahiplenmesi yetersiz olup bu durum kaynak israfı yanında
yatırımların tamamlayıcılık, etkinlik ve sürdürülebilirliğini olumsuz
etkileyebilmektedir. Ancak havza yönetiminin geliştirilmesi için eşgüdüm,
bütünleşiklik ve katılımcılığın geliştirilmesinin en öncelikli ihtiyaç olduğu
konusunda genel uzlaşı sağlanmış olup bu amaçla kurumsal ve mevzuat
düzenlemeleri, bütünleşik projeler ve uygulamalarının güçlendirilmesine yönelik
çalışmalar yürütülmektedir.
Su kaynaklarının bütüncül havza
yönetimi anlayışı çerçevesinde korunması için gereken tedbirleri belirlemek,
etkili bir su yönetimi için sektörler arası koordinasyonu, işbirliğini ve su
yatırımlarının hızlandırılmasını sağlamak amacıyla son dönemde Su Yönetimi
Koordinasyon Kurulu (SYKK) ve Türkiye Su Enstitüsü’nün (SUEN) kurulması dâhil
bazı yeni kurumsal düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.
Havzaların ve havza kaynaklarının yönetimi ile doğrudan ilişkili temel
planlar arasında ”havza koruma eylem planları”, “havza yönetim planları”,
”havza master planları” yer alırken,”çevre düzeni planları, ”arazi kullanım
planları”, “korunan alan planları” da havza yönetimi ve özellikle havzalarda
hatalı arazi kullanımlarını önleme açısından önem taşıyan planlardır.
Arazi kullanımındaki değişiklikler ve arazi bozunumu aynı
zamanda sera gazı ve yerel iklim koşullarını etkilemektedir Arazi
kullanımındaki değişiklikler ve arazi bozunumu aynı zamanda sera gazı emisyonlarını
arttırmakta ve yerel iklim koşullarını etkilemektedir. Türkiye’nin
arazi kullanımından ve arazi kullanımı değişikliğinden kaynaklanan net
emisyonlar çok büyük olmamasına karşın, arazi kullanımı değişiklikleri toprak
üstü ve toprak karbonunu azaltmakta, organik maddedeki bu azalma, toprak
verimliliğini, biyolojik çeşitliliği ve ekolojik fonksiyonları olumsuz
etkileyen fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkilere yol açmaktadır. İklim
değişikliğinin havzalardaki söz konusu olumsuz etkileri yanında olası olumlu
etkilerinin de değerlendirilmesi gerekmektedir.
Havza yönetimi
küresel olarak iklim değişikliğine uyum için çok önemli “her koşulda uygulamaya
değer” bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Havza yönetimi hidrolojik rejim
üzerindeki potansiyel iklim değişikliği etkileri ile kaynakların çeşitli
kullanımları arasında bir bağlantı kurarak, planlayıcıların ve karar
vericilerin yatırımları olası iklim etkilerine dayanıklı hale gelecek şekilde
belirlemelerine yardımcı olacaktır.
Havza yönetimi ile ilgili paydaşlar
Ülkemiz havzalarının yönetimi ile ilgili başlıca kamu
kuruluşları (bakanlıklar ve bunların havza ile ilgili öncelikli birimleri) ile
diğer ana paydaşlar hakkında özet bilgi aşağıda verilmiştir.
Kamu Kurum ve Kuruluşları
Orman
ve Su İşleri Bakanlığı (OSİB): Çölleşme
ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM);
Orman Genel Müdürlüğü (OGM); Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
(DSİ); Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
(SYGM); Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü
(DKMP); Meteoroloji Genel Müdürlüğü
(MGM); Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı
(BİD); Strateji Geliştirme Başkanlığı (SGB); Türkiye Su Enstitüsü (SUEN).
Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı: Tarım Reformu Genel Müdürlüğü (TRGM); Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM);
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) ve Balıkçılık ve Su Ürünleri
Genel Müdürlüğü (BSÜGM), Eğitim
Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı, CBS Daire Başkanlığı.
Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı: (Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü; Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim
Genel Müdürlüğü; Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü; Tabiat Varlıklarını Koruma
Genel Müdürlüğü, İller Bankası Genel Müdürlüğü), Altyapı
Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Enerji
ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı: Maden
İşletmeleri Genel Müdürlüğü (MİGEM )
Kültür ve Turizm, İçişleri, Milli Eğitim ve Sağlık
Bakanlıkları
Başbakanlık: (Hazine Müsteşarlığı; Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı)
Kalkınma
Bakanlığı
İçişleri Bakanlığı: (Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü)
Yerel İdareler: (Valilikler, Kaymakamlıklar, İl Özel İdareleri, Belediyeler,
diğer birimler)
Diğer Paydaşlar:
Sivil Toplum
Kuruluşları (toprak ve su kaynakları, biyolojik çeşitlilikle ve kırsal kalkınma
ile ilgili STK’lar, dernekler v.b.);
Meslek Kuruluşları, odalar;
Havza Birlikleri (HB);
Havzalarda yaşayan kırsal topluluklar;
Kentsel topluluklar;
Bilim, ve eğitim kuruluşları (TUBİTAK , Üniversiteler,
Araştırma Enstitüleri, vb.);
İlgili özel sektör kurum ve kuruluşları.
Havzaların ekonomik, ekolojik sosyal ve kültürel çok
yönlü ürün ve hizmetlerinden farklı paydaşların beklentileri ve bununla
ilişkili olarak havza yönetiminden talepleri arasında ve bunların önceliklerinde
önemli farklılıklar vardır (enerji üretimi, içme, kullanma, tarımsal sulama,
sanayi su ihtiyacının karşılanması, orman ve meralardan faydalanma, tarım
alanlarında verimliğin artırılması, havza kaynaklarından gelir ve geçim temini,
biyolojik çeşitliliğin korunması, hava kirliliğinin önlenmesi, rekreasyon,
doğal peyzaj, ekoturizm, avcılık, havza yörelerinin kültürünün korunması, milli
gelir ve kurum bütçelerine gelir sağlama, özel sektörün kazanç sağlaması, vb.).
Ayrıca hızla kentleşmekte ve
demografik değişimler göstermekte olan toplumumuzun havzalardan ve havza yönetiminden
olan beklentilerinde zaman içinde de önemli değişiklikler meydana gelmektedir.
UHYS sürecinde tüm bu hususlar göz önünde bulundurulmuştur.
Havza yönetiminin
güçlü, zayıf yönleri, fırsatları, tehditleri
UHYS sürecinde ilgili kuruluşlar ve paydaşlar tarafından
havza yönetimi ile ilgili başlıca Güçlü, Zayıf yönler, Fırsatlar ve Tehditler
aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
Güçlü Yönler:
a)
Kurumların havza
projeleri ve uygulamaları konusunda kazandıkları deneyimler, son dönemde havza
bütünlüğünü esas alan yatırımlara ve planlamalara yönelmesi.
b) Havza koruma eylem planları ve nehir havzası yönetim
planlarının hazırlanmakta olması.
c) Havza
yatırımlarına devletçe sağlanan finansmanda son yıllarda artış.
d)
Toprak
muhafaza ve havza rehabilitasyon uygulamalarının artması.
e)
Kamu
kuruluşları dışındaki paydaşların (STK’lar, bilim kuruluşları, vb.) bütünleşik
havza yönetimi projelerine ilişkin bilgi ve deneyimleri.
f) Korunan alan sayısında ciddi artış (son 5 yıl
içerisinde % 62) sağlanması.
g)
Biyolojik Çeşitlilik İzleme Birimi (BİB) ‘nin ve Veri
Tabanı (Nuhun Gemisi) olması.
Zayıf Yönler:
a)
Havza
yönetimi ile ilgili politika ve stratejilerdeki yetersizlikler ve havza bazlı
sektörel yatırım politikaları arasında eşgüdümün sağlanamaması.
b)
Kurumlar arası eşgüdüm ve işbirliği yetersizliği,
kurumların görev-yetkileri ve mevzuatları ile ilgili çakışmalar, boşluklar,
belirsizlikler.
c) Paydaşların
katılımının ve yerel sahiplenmenin sağlanmasındaki yetersizlikler.
d) Yürütülen
projeler ve çalışmalar hakkında bilgilendirme, şeffaflık eksikliği,
h)
Modern bilgi
teknolojilerini kullanan izleme ve değerlendirme teknikleri ve yöntemleri
konusunda yetersizlikler.
i) Havza
ulusal veri tabanını eksikliği.
h)
Havza projeleri ve faaliyetlerini önceliklendirme
ölçüt ve yöntemlerindeki yetersizlikler.
f) Havza
çalışmalarının eşgüdümlü yürütülmesine temel oluşturacak üst düzey planların tamamlanması
ve güncellenmesindeki yetersizlikler.
g) Havzalarda
yürütülen projelerin ve uygulamaların ekolojik ve sosyal etkilerinin ölçülmesi
ve değerlendirilmesine ait yöntem, veri ve kurumsal kapasite yetersizlikleri.
j)
Havza
projeleri ve yatırımlarının fayda ve maliyetlerinin hesaplanmasında ve
bunlardan etkilenen ve yararlanan paydaşlar arasında paylaşımdaki
yetersizlikler.
k)
Havzalar ile ilgili
bilimsel yaklaşım ve AR-GE eksikliği, araştırmacılar ile uygulamacılar arasında
diyalog ve işbirliği yetersizliği.
l)
Havza
kuruluşlarındaki eleman eksiklikleri.
m)
Havza bütününde ekosistem planlaması yaklaşımının, orman,
çayır, sulak alan, turbalık vb. gibi farklı ekosistemlerde rehabilitasyon ve
koruma çalışmalarının yetersiz olması.
Fırsatlar
a) Yukarı havzalarda göç nedeniyle insan kaynaklı
baskıların azalması.
b)
Bilgiye
erişim ve gelişen bilgi teknolojilerinden faydalanma olanağı (CBS, v.b.).
c) Havza doğal kaynak ve varlıkları çeşitliliği ve
potansiyeli.
d) Toplumda doğal kaynaklar ve çevrenin korunması ile
ilgili farkındalığın artması.
e)
Sivil toplum
örgütlerinin katkı ve etkinliklerinin artması.
f)
Politik ilgi ve
desteğin artması.
g)
Kurumlarda katılımcı
yaklaşımın gelişmekte olması.
h)
Havza ıslahı çalışmalarında
yerel halka istihdam sağlanması.
i)
AB uyum sürecinde
su havzaları yönetiminin yeri ve önemi.
j)
Su havzaları
yönetiminin öneminin küresel ölçekte önem kazanması.
k)
Bilimsel
araştırma ve geliştirme kapasitelerindeki artış.
Tehditler
a) Sınırlı doğal kaynakların hızlı bozulma ve yok olma süreci.
b) Aşağı ve yukarı havzalar arasındaki nüfus
dengesinin bozulması.
c)
Hızlı nüfus
artışı doğrultusunda havza alanlarının ürün ve hizmetlerine (su, enerji, tarımsal
üretim, vb.) olan talep ve beklentilerdeki artış.
d) Özellikle yukarı havzalarda, dağlık alanlarda
yaşayan halkın gelir düzeyinin çok düşük olması (kırsal fakirlik).
e) Göç nedeni ile kırsal alanlarda iş gücü sağlayacak
genç nüfusun azalması.
f) Toplumda havza kaynaklarının değeri, havzalarda
süregelen tahribin boyutları ve doğurduğu sonuçlar ile ilgili duyarlılıkta ve
eğitimde gözlemlenen yetersizlikler.
g) Mülkiyet ve kullanım hakkı problemleri.
h) Artan sanayi kaynaklı kirlilik.
i) Tarımda kimyasal ilaç ve gübre kullanımının
artması.
j) Biyolojik çeşitlilik üzerindeki baskılar.
k) Uygulamalara yönelik gerekli yaptırımların
yetersiz kalması.
l) İklim değişikliğinin olumsuz etkileri.
m) Havzalarda artan sanayi
n) Havzalarda artan olumsuz madencilik uygulamaları.
VİZYON
Ulusal Havza Yönetim
Stratejisi’nin vizyonu “Ülkemiz havzalarının eşgüdümlü, katılımcı ve ekosistem
odaklı yönetimi ile havza kaynaklarını ve
biyolojik çeşitliliğini korumak, geliştirmek, havzaların çevresel,
ekonomik ve sosyo-kültürel hizmet ve faydalarını sürdürülebilir olarak temin
etmek suretiyle yaşam kalitesinin ve refah düzeyinin artırılmasına ve ülkenin
kalkınmasına gerekli katkıları sağlamak”`tır.
İLKELER
· Sürdürülebilirlik: Bugünün ve geleceğin yaşamını ve
kalkınmasını insan ile doğa arasında
denge kurarak, doğal kaynakları ve varlıkları tüketmeden ve kalkınmanın
sosyal,
ekolojik, ekonomik, kültürel ve mekansal boyutlarını dikkate alarak
sağlama.
·
Katılımcılık: Karar alma, uygulama, yararlanma ve
sorumlulukta paydaşların katılımı.
·
Eşgüdüm: İlgili kurumların politika ve stratejileri, plan, proje, uygulama,
izleme ve
değerlendirme faaliyetleri arasında eşgüdüm sağlanması.
· Verimlilik: Kaynakları en iyi biçimde değerlendirerek
üretmek.
· Etkinlik: Amaçlanan hedefe istenen düzeyde
ulaşma.
· Çevreye
duyarlılık: Doğal çevreye zarar verici uygulamalardan kaçınmaya gerekli özen.
· Şeffaflık: Tüm faaliyetlerin süreç ve sonuç
aşamalarında kamunun bilgisine sunma.
· Hesap
verebilirlik: Tüm faaliyetlerinin sonuçlarından sorumluluk
duyma.
· Bilimsellik: Karar verme, uygulama ve değerlendirmelerin
bilimsel ölçütlere ve
yöntemlere dayalı olması.
· Kalite: Mal veya hizmetlerden yararlananların veya
ilgililerin beklentilerinin
karşılanmasında ulaşılan
düzey.
· Ulaşılabilirlik: Yurttaşların hizmet ve faydalara
ulaşabilirliliğini etkin olarak sağlama.
· Ulusal
kalkınma politikaları ve diğer ulusal strateji belgeleri ile uyum
· Uluslararası
sözleşmelerden doğan yükümlülükleri yerine getirme
· Maliyet
ve faydaların adil paylaşımı.
AMAÇLAR
Amaç 1: Havzaların
sürdürülebilir yönetimi için yasal ve kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi,
kurumlar ve paydaşlar arasında katılımcılığın, eşgüdüm ve işbirliğinin sağlanması.
(Diğer tüm amaçlara da hizmet eden amaç).
Amaç 2: Havzaların
su kaynaklarının sürdürülebilir olarak yönetimi ve kullanımı.
Alt Amaç 2.1: Su kaynaklarının
korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir kullanımı kapsamında, havza bazında
çalışmalara ortak temel oluşturacak yasal düzenlemelerin yapılması, plan
program ve stratejilerin hazırlanması ve uygulamaya konması.
Alt Amaç 2.2: Su kullanım verimliliğinin ve tasarrufunun arttırılması.
Alt Amaç 2.3:
Kentsel ve kırsal yerleşim yerlerinin içme, kullanma ve sanayi suyu ihtiyaçlarını
yeterli miktar ve kalitede karşılanması.
Alt Amaç 2.4: Tarımsal sulama
alanlarının havzanın iklim, toprak ve su koşullarına uygun şekilde
genişletilmesi, sulama sistemleri ve sulama verimliğinin geliştirilmesi.
Alt Amaç 2.5:
Havzalardaki hidroelektrik enerji potansiyelinden yararlanmanın
geliştirilmesi, HES yatırımlarının çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerinin (havza
içinde ve dışında) uygun değerlendirmelere dayalı olarak
gerçekleştirilmesi.
Amaç 3: Havza alanlarında ve doğal kaynaklarında tahribatın ve erozyonun
önlenmesi, bozuk havza alanlarının ıslahı ve sürdürülebilir kullanımı.
Alt Amaç 3.1: Tarım alanlarının korunması, geliştirilmesi, sürdürülebilir kullanımı.
Alt Amaç 3.2: Mera alanlarının
korunması, ıslahı, sürdürülebilir kullanımı.
Alt Amaç 3.3: Orman alanları ve kaynaklarının korunması,
ıslahı, geliştirilmesi, sürdürülebilir kullanımı
Alt Amaç 3.4: Kentsel alanlar ve yerleşim
yerleri çevresindeki havzalarda yoğun ve düzensiz
yapılaşmanın neden olduğu toprak, bitki örtüsü, su kaynakları ve doğal denge
bozulumunun önlenmesi.
Amaç 4: Havzaların
biyolojik çeşitliliğinin, doğal ve kültürel peyzaj kaynak değerlerinin
korunması ve yönetimi ile ekosistem hizmetlerinin sürdürülebilirliğinin
sağlanması.
Amaç 5: Havzalarda yaşayan halkın bilinçlendirilmesi yaşam
kalitesinin ve refah
düzeyinin yükseltilmesi ve doğal
kaynaklar üzerine baskılarının azaltılması.
Amaç 6: Havza
yönetiminde doğal afetler ve zararlarına
karşı önlem ve mücadele mekanizmalarının entegrasyonu, geliştirilmesi
ve etkinleştirmesi.
Amaç 7: Havza yönetimine iklim değişikliğinin
muhtemel etkilerinin ve bu etkilere uyumun
dahil edilmesi, uyum ve mücadele mekanizmalarının geliştirilmesi.
HEDEFLER
(AMAÇLAR VE ALT AMAÇLAR İTİBARİYLE)
Aşağıda amaç ve alt-amaçlar itibariyle verilen
hedefler için göstergeler Ek.2 Tablo verilmiştir.
Amaç 1: Havzaların sürdürülebilir yönetimi için yasal
ve kurumsal kapasitelerin
güçlendirilmesi,
kurumlar ve paydaşlar arasında eşgüdüm ve işbirliğinin
sağlanması. (Diğer
tüm amaçlara da hizmet eden amaç)
H-1.1 Havza çalışmalarına baz teşkil edecek, havza,
alt havza ve mikro havza sınırları ve alanlarını gösteren ve ilgili kurumların
üzerinde uzlaştıkları, bir ulusal havza sınıflama sistemini geliştirmek (2012).
H-1.2 Havzaların yönetimi ile ilgili politika
kararlarının alınmasının, uygulama sonuçlarının üst düzeyde izlenmesi ve
değerlendirmesinin ilgili kurumların ve paydaşların yetkili temsilcilerinin
katılımıyla eşgüdümlü olarak gerçekleştirilmesini sağlayacak ulusal ve havza
düzeyinde kurumsal düzenlemeleri (merkezde havza üst kurulu, yerelde 25 havza yönetim
komitesi) gerçekleştirmek (2013).
H-1.3 İlgili kurum ve kuruluşlar tarafından
yürütülen havza yatırımları ve faaliyetlerinin uygun önceliklere göre
gerçekleştirilebilmesi için havzaları gelişme ihtiyaç ve potansiyelleri
itibariyle önceliklendirmek (2013).
H-1.4: Havza yatırımları ve uygulamalarının etkilerinin
ve sonuçlarının izlenmesi ve değerlendirmesini etkinleştirecek coğrafi bilgi
sistemi tabanlı ”Ulusal Havza Entegre Yönetim Bilgi Sistemi”nin oluşturmak (2015).
Amaç 2: Havzaların
su kaynaklarının sürdürülebilir olarak yönetimi ve kullanımı.
Alt Amaç 2.1: Su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir
kullanımı kapsamında, havza bazında çalışmalara ortak temel oluşturacak yasal
düzenlemelerin, plan, program ve
stratejilerin tamamlanması, uygulamaya konması.
H-2.1.1 Ulusal Su Planını Hazırlamak (2015).
H-2.1.2 Tüm (25) nehir havzalarının Koruma Eylem
Planlarını tamamlamak (2013).
H-2.1.3 2015 yılına kadar 4 Nehir Havza Yönetim Planını, 2020
yılına kadar ise tüm (25) nehir havzaları için Havza Yönetim Planlarını
hazırlamak ve uygulamaya koymak.
H-2.1.4 Havza master planlarını 2014 yılına kadar 10, 2020 yılına kadar tüm (25) nehir havzaları
için güncellemek.
KB:
H-2.1.5 Havza
bazında sektörel su tahsisleri planlamasını tamamlamak (2020).
H-2.1.6 Havza Koruma Eylem Planları tamamlanan havzalar
için kısa vadeli tedbir strateji belgesini hazırlamak (2013).
H-2.1.7 Su
Kalitesi Yönetimi Strateji Belgesini hazırlamak ve uygulamaya koymak (2012).
Alt Amaç 2.2:
Su kullanım verimliliğinin ve tasarrufunun artırılması.
H-2.2.1 Su kaynaklarının korunması ve geliştirilmesine
yönelik çalışmalar sürdürülerek,
su potansiyelinin etkin kullanımını artırmak.
H-2.2.2 Havza işletme rezervini esas alan
beslenim-boşaltım dengesine 2023 yılında ulaşmak.
H-2.2.3 Havzada suyun
ekolojik bütünlüğü destekleyecek şekilde verimli kullanımına
yönelik tedbirleri geliştirmek (2015).
Alt Amaç 2.3: Kentsel ve kırsal yerleşim yerlerinin içme,
kullanma ve sanayi suyu
ihtiyaçlarının
yeterli miktar ve kalitede karşılanması.
H-2.3.1 Yerleşim yerlerinin içme ve kullanma suyu ihtiyaçlarını (tamamını) sağlamak
(2023).
H-2.3.2 Ülke genelindeki tüm yerleşimleri için atık su toplama
ve arıtma sistemlerinin
kurulmasını
ve standartları sağlayacak şekilde çalıştırılmasını sağlamak (2023).
H-2.3.3 Mevzuat çalışmaları çerçevesinde korunmasına
rağmen su kalitesi bozulan yüzeysel
sular için 2015 yılına kadar 20, 2023 yılı sonuna kadar
35 adet Özel Hüküm
Belirleme
çalışmasını tamamlamak.
H-2.3.4 Mevzuat
çalışmaları çerçevesinde korunmasına rağmen su kalitesi bozulan yer
altı suları için 2015 yılına kadar
1, 2023 yılı sonuna kadar toplam 5 adet Özel
Planlama çalışmasını tamamlamak.
Alt Amaç 2.4: Tarımsal sulama alanlarının havzanın
iklim, toprak ve su koşullarına uygun şekilde
genişletilmesi,
sulama sistemleri ve sulama verimliğinin geliştirilmesi..
H-2.4.1 2011 sonu itibariyle
sulamaya açılan 5,6 milyon hektar alanı artırarak teknik ve ekonomik olarak
sulanabilir alanı 2023 yılında 8,5
milyon ha’a çıkarmak.
H-2.4.2 Modern sulama yöntemlerinin
(yağmurlama, damla) kullanılabileceği potansiyel tarım arazilerini belirlemek (2015) ve modern sulama yöntemine uygun
mevcut sulama tesislerinin teknik ve ekonomik imkanlar çerçevesinde dönüşümünü
sağlamak.
H-2.4.3 Arıtılmış atık suyun tarımsal
sulamada kullanımını sağlamak (2023).
Alt
Amaç 2.5: Havzalardaki hidroelektrik
enerji potansiyelinden yararlanmanın geliştirilmesi,
HES yatırımlarının çevresel, sosyal ve ekonomik
etkilerinin uygun değerlendirmelere dayalı olarak gerçekleştirilmesi.
H-2.5.1 Sürdürülebilir hidroelektrik potansiyelinden yararlanmayı arttırmak ve 2023 yılında 47.000 MW’a çıkarmak.
H-2.5.2 HES projelerinin kümülatif etkilerinin (ekonomik, sosyal ve çevresel
etkilerinin, maliyetlerinin, faydalarının) belirlenmesi ve değerlendirilmesi
ile ilgili yöntemleri ve mevzuatı geliştirmek, kurumsal kapasiteleri
güçlendirmek.
Amaç 3: Havza alanlarında ve doğal kaynaklarında tahribatın ve
erozyonun önlenmesi,
bozuk havza alanlarının ıslahı ve sürdürülebilir kullanımı.
Alt Amaç 3.1: Tarım alanlarının
korunması, ıslahı, geliştirilmesi, sürdürülebilir kullanımı.
H-3.1.1 Arazi toplulaştırma çalışmalarını
2023 yılına kadar tamamlamak.
H-3.1.2 Tarım arazilerinin yanlış kullanımlara tahsisinin, toprak ve su kirlenmesinin
önlenmesi, iyi
tarım uygulamaları yaygınlaştırılması.
Alt
Amaç 3.2: Mera alanlarının korunması, ıslahı,
sürdürülebilir kullanımı.
H-3.2.1 2015 yılına
kadar 564.000 ha , 2023 yılına kadar 844.000 ha bozuk mera
alanlarında
ıslah
ve erozyon önleme tedbirlerinin alınmasını sağlamak.
Alt Amaç 3.3: Orman alanları ve kaynaklarının korunması,
ıslahı, geliştirilmesi ve sürdürülebilir
kullanımı.
H-3.3.1 2015 yılına kadar toplam 500.000 ha , 2023 yılına kadar 1.620.000 ha alanda
erozyon kontrolü, ağaçlandırma ve orman içi mera ıslahı çalışmaları ve
tedbirlerini gerçekleştirmek.
H-3.3.2 Bozuk orman
alanlarında gerçekleştirilecek rehabilitasyon ve ağaçlandırma çalışmaları ile
havzalardaki ormanların halen % 50’si oluşturan normal/verimli orman alanlarını
2023 yılında % 75’e çıkarmak.
H-3.3.3 Gerçekleştirilecek
erozyon kontrolü çalışmaları ile halen yılda 250 milyon ton olan erozyonla
taşınan rusubat miktarının 2023
yılında 150 milyon tona indirilmesini sağlamak.
Alt Amaç 3.4: Kentsel
alanlar ve yerleşim yerleri çevresindeki havzalarda yoğun ve düzensiz yapılaşmanın ve bunun neden olduğu toprak,
bitki örtüsü, su kaynakları ve doğal
denge bozulumunun önlenmesi.
H-3.4.1 Çevre Düzeni Planlarının (ÇDP) ve 5403
sayılı Kanun çerçevesinde Arazi Kullanım
Planlarının (AKP) tamamlanmasını ve uygulamalarının
etkinleştirilmesini sağlamak.
H-3.4.2 Havzalarda yaşanan katı atık, tehlikeli atık,vb.
çevresel kirliliğin önlenmesi için
gerekli tesislerin tamamlanmasını
sağlamak (2023).
Amaç 4: Havzaların biyolojik
çeşitliliğinin, doğal ve kültürel peyzaj kaynak değerlerinin
korunması ve yönetimi
ile ekosistem hizmetlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması.
H-4.1 Havzadaki kendine özgü, tüm hassas
ekosistemlerini, sulak alanları, önemli biyolojik çeşitlilik sahalarını, doğal
ve kültürel peyzaj değerleri açısından önem taşıyan alanlar ve korunan alanları havzalar itibariyle belirlemek,
veri tabanını hazırlayarak havzalarda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların
yararlanmasına sunmak (2015).
H-4.2 Havzalardaki korunan ve hassas alanların sürdürülebilir
yönetimini sağlamak (2023).
H-4.3 Havzada
ekosistemlerde, türlerde ve genetik çeşitlilikte ortaya çıkan değişiklikleri
belirlemek ve
izlemek amacıyla araştırma, envanter-izleme yöntem ve programlarının
geliştirilmesini ve uygulanmasını sağlamak (2023).
H-4.4
Ekosistem hizmetleri belirlemek
(2023).
Amaç 5:
Havzalarda yaşayan halkın bilinçlendirilmesi, yaşam kalitesinin ve refah
düzeyinin
yükseltilmesi ve doğal kaynaklar üzerine baskılarının azaltılması.
H-5.1 Havza koruma ve rehabilitasyon çalışmalarının
doğal kaynaklar üzerinde baskı oluşturan
düşük gelirli halkın yaşam ve gelir koşullarının iyileştirilmesi faaliyetleri ile
beraber yürütülmesine yönelik büyük ölçekli entegre ve katılımcı havza
rehabilitasyon projelerini uygun havzalarda hazırlamak ve uygulamak (2015
yılına kadar en az 2, 2023 yılına kadar en az 5 proje).
H-5.2 Kırsal kesimde milli gelirden en az pay alan orman köylüleri
için ormancılık sektöründe halen 300.000
kişi/6 ay/yıl olan istihdam düzeyini 2015 yılında 350.000’e, 2023 yılında 500.000’e çıkarmak.
H-5.3
Odun dışı orman ürünlerinden yararlanmayı geliştirmek,
üretilen ve pazarlanan ürün
miktarını ve
yerel köylülerin bu ürünlerden gelirlerini en az %25 artırmak (2023).
Amaç 6: Havza
yönetiminde doğal afetler ve zararlarına
karşı önlem ve mücadele
mekanizmalarının entegrasyonu, geliştirilmesi
ve etkinleştirmesi.
H-6.1 Doğal ve
insan kaynaklı afetler için havzalar itibariyle bütünleşik afet tehlike ve risk
haritalarını tamamlamak (2023).
H-6.2 Havza bazlı
“Taşkın Risk haritaları ve Yönetim
Planları”nı ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte tamamlamak (2023).
H-6.3 Havzalarda
afet (sel, taşkın, çığ) tahmin ve erken uyarı sistemlerini kurmak (2023)
H-6.4 Havzalarda
derelerin ıslahı, taşkınların önlenmesi ve düzenlenmesi için gerekli ve uygun su
yapılarını tesis etmek (2023).
H-6.5 Yukarı
havza alanlarında doğal afetlere karşı havza ıslahı, sel, çığ ve heyalan projeleri
hazırlaması ve uygulaması (2023).
Amaç 7: Havza
yönetimine iklim değişikliğinin muhtemel etkilerinin ve bu etkilere
uyumun
dahil edilmesi, uyum ve mücadele mekanizmalarının geliştirilmesi.
H-7.1 Bilimsel araştırmalar ve modelleme çalışmalarıyla havzalar
için iklim değişikliği projeksiyonları geliştirmek
ve iklim değişikliğine karşı en hassas havza alanlarını belirlemek.
H-7.2 İklim değişikliğinin havzaların su,
tarım, mera, orman, korunan alan ve diğer havza alanları ve faaliyetleri
üzerindeki olası etkilerini bilimsel araştırmalar ve değerlendirme çalışmaları
ile belirlemek, uyum ve mücadele stratejilerini geliştirmek ve uygulamaya
koymak (2015).
H-7.3 Havzalardaki orman alanlarındaki yutak
kapasitesini artırmak (halen yılda 15,5 milyon ton olan karbon yutak miktarını
2015 yılında 16.7 milyon ton’a, 2023 yılında 20 milyon ton’a çıkarmak).
4. STRATEJİLER
4.1. Hedeflere ulaşmak için izlenecek stratejiler
Amaç 1 Altındaki Hedeflere Ulaşmak için İzlenecek
Stratejiler
Hedef 1.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-1.1.1 Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi
tarafından halen geliştirilmiş olan havza, alt
havza,
mikrohavza sınıflandırma sistemini ilgili kurumların uzmanlarından
oluşturulacak bir komisyonca değerlendirmek ve geliştirmek.
Hedef 1.2’ye
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-1.2.1 Havzalarda
faaliyet gösteren başlıca kamu kuruluşları ile diğer paydaşların (STK’lar,
bilim kuruluşları, vb.) temsilcilerinden oluşmak üzere merkezde Havza Yönetimi
Üst Kurulu’nun, taşrada 25 nehir havzası bazında havza yönetim komitelerinin
(HYK) kurulmasını sağlamak.
Hedef 1.3’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-1.3.1 Önceliklendirme
kriterleri ve yöntemlerini ilgili kurumların
uzmanlarından oluşturulacak bir ekip tarafından geliştirmek. Bu ekip
tarafından gerekli bilgi ve verilerin toplanması ve öncelikle havza bazında
daha sonra alt-havza bazında önceliklendirmelerinin yapılması (2013). Büyük
ölçekli entegre havza proje tekliflerinde, önerilen proje havzasının diğer
havzalara nazaran önceliğini bu kriterlere dayalı olarak ortaya koymak).
Hedef 1.4’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-1.4.1 Havzalarda
çalışan farklı kurumların veri tabanları ve izleme-değerlendirme sistemleri
arasındaki bağlantıların ve entegrasyonun geliştirilmesi suretiyle
havza düzeyinde konumsal ve konumsal olmayan tüm verilerin
barındırılacağı/entegre edileceği, mekansal ve coğrafi analiz ve karar destek
sistemlerinin bulunduğu CBS-EYBS’ni tesis etmek. Hazırlanacak veri setlerinin standardizasyonunu, verilerin güncelliğini,
üretilen veri setleri arasında uyumu sağlamak. Bu amaçla bütün kurumları bu konuda yönlendirecek ve eşgüdüm-
sağlayacak bir komite oluşturmak.
S-1.4.2 Bu
yapının sürdürülebilir ve etkin olmasını bir mevzuat düzenlenmesi ile
desteklemek, bu
yönetmelik
ekinde sistemin kuruluşunun, verilerin toplanma kurallarının da yer almasını
sağlamak. Böyle bir
yeni CBS-EYBS sisteminde, tek bir merkezi konumlu veri tabanı yerine, ilgili
tüm kurumların erişimini ve kullanımını sağlayan dağıtılmış (eşgüdümlü ve
bağlantılı) bir sistem ile iyi bir başlangıç zemini sağlamak. Bu amaçla, her
bir kurumun kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik veri ve bilgi sistemlerini
uygulamaya devam etmesini ve aynı zamanda bu sistemlerin birbirleri ile bilgi
ve veri değişimini mümkün kılacak bağlantıları sağlamak. Bu çalışmalarda
ihtiyaç duyulan durumlarda uzmanlık hizmeti satın almak.
Amaç 2
Altındaki Hedeflere Ulaşmak için İzlenecek Stratejiler
Alt amaç 2.1
altındaki hedeflere ulaşmak için izlenecek stratejiler
Hedef 2.1.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.1.1.1 Su havzaları bazında mevcut durumu,
gelecekteki planlamaları yatırımlarla birlikte değerlendirecek stratejileri
geliştirmek.
S-2.1.1.2 Su yönetimine ilişkin ulusal ve uluslar arası
gelişmeleri takip ederek mevzuata yansıtmak, mevcut mevzuattaki uyumsuzluklar,
eksiklikler ve belirsizlikleri gidererek; kurumların görev, yetki ve
sorumluluklarını netleştirmek.
S-2.1.1.3 Suyun etkin ve verimli
yönetimi için; her türlü proje ve AR-GE ihtiyaçlarını 2015 yılı sonuna kadar
belirlemek.
S-2.1.1.4 Entegre Su yönetimini sağlamak maksadıyla
kurumsal ve teknik kapasiteye yönelik temel
ihtiyaçların
belirlemek ve güçlendirmek.
S-2.1.1.5 Yaptırım ve denetim mekanizmalarının etkin
işletilmesini sağlamak.
S-2.1.1.6 Su ile ilgili bilimsel çalışma, ulusal ve uluslararası proje, çalıştay,
kongre, konferans, sempozyum, panel, seminer, eğitim, fuar ve toplantı etkinliklerini
sürdürmek.
Hedef 2.1.4’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.1.4.1
Havzaların jeolojisi,
hidrojeolojisi, arazi kullanımı,
ekonomik, sosyo ekonomik boyutu, su bütçesi, kalitesi, baskı ve etkileri,
izleme verileri ve yerleri, meteorolojik durumu, korunan alanları, su kütleleri
gibi konularının ele alındığı karakterizasyon raporlarını hazırlamak.
S-2.1.4.2 Havza temel planlarını (nehir havzaları
koruma eylem planları, nehir havzası yönetim planlarını, havza master planları)
öncelikli havzalardan başlayarak tamamlamak ve güncellemek,havzanın bütün
bileşenlerini dikkate almak bu planların
uygulanmasını 2023 yılı sonuna kadar sürekli takip etmek.
S-2.1.4.3 Kullanan-Kirleten öder ve tam maliyet
esasları uygulanması yönünde ekonomik araçları geliştirmek.
S-2.1.4.4 Sanayi kuruluşlarının ”temiz üretim” teknolojileri
kullanarak su kullanımlarını
azaltmalarını; kullanılmış
suların geri kazanımlarını; atıksu tesislerinden enerji
eldesi yapılmasını sağlamak.
Hedef 2.1.5’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.1.5.1 Sektörel su tahsislerine ilişkin verileri
oluşturmak ve Tahsis Komisyonu’nu kurmak,
Hedef 2.1.6’ya ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.1.6.1
Havza koruma eylem planları
tamamlanan havzalar esas alınarak
bütünleşik eylem takviminin oluşturulması ve takip esaslarının ortaya
konulmasını ve buna göre havzada acil alınması gereken önlemlerin alınmasını
sağlamak.
Hedef 2.1.7’ye
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.1.7.1 Su kalitesi strateji belgesinin takibini yapmak ve
uygulamaları takip etmek.
S-2.1.7.2 Su kalitesi ile bağlantılı ilişkin planları
takip etmek.
S-2.1.7.3 Su
kaynaklarını, doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen kirletici kaynakları
belirleyerek; kirliliğin önlenmesine
yönelik teşvik uygulamalarını yaygınlaştırmak.
S-2.1.7.4 Mevcut ulusal izleme ağları ve veri
tabanlarını gözden geçirerek veri kalite temin/kalite kontrol ve veri
değerlendirme/onay sistemlerinin geliştirilmesini ve bu sistemlerin
faydalanıcılar tarafından etkin bir şekilde kullanımını 2017 yılı sonuna kadar
sağlamak. Bu çerçevede mevcut su veri tabanını 2013 sonuna kadar kullanılabilir
hale getirmek, Su Kütleleri için İzleme Sistemini ve Atıksu İzleme Sistemini
2015, Yeraltı Suları İzleme Sistemini 2017 yılı sonuna kadar kurmak.
Alt amaç 2.2
altındaki hedeflere ulaşmak için izlenecek stratejiler
Hedef 2.2.2’ye
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.2.2.1 Su depolama tesislerinin kapasitenin
yükseltilmesini sağlamak, tüm havzalarda bundan sonra
yapılacak yer altı, yer üstü ve su depolama tesisleri projelerini İl
Çevre Düzeni Planı ile
havza yapısına uyumlu bir şekilde yürütmek.
Hedef 2.2.3’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.2.3.1 Su ayak izinin hesaplanması ve azaltımına
yönelik tedbirlerin alınması ve takibini yapmak.
S-2.2.3.2
Su kayıp kaçaklarında azaltımı sağlamak, bu amaçla uygun teşvikleri
uygulamak.
S-2.2.3.3
Yağış azlığı
yaşanan bölgelerde o bölgenin yapısına uygun tarım yöntemlerini
tercih etmek.
S-2.2.3.4 Su
kaynaklarının daha iyi değerlendirilmesi, geliştirilmesi ve yönetilmesine
yönelik yağmur suyu izotop analizlerini 2012 yılında 9 noktada başlatmak ve bu
analizleri havza bazlı geliştirmek.
Alt
amaç 2.3 altındaki hedeflere ulaşmak
için izlenecek stratejiler
Hedef 2.3.3’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.3.3.1 İçmesuyu
havzalarında alınması gerekli eylemlerin takibini yaparak bu eylemlerin
uygulanmasını sağlamak ve ilgili planlara yansımasını sağlamak.
Alt
amaç 2.4 altındaki hedeflere ulaşmak
için izlenecek stratejiler
Hedef 2.4.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.4.1.1 Ürün bazına gerekli olan sulama suyu hesabıyla
ekilen ürün oranı kurularak kullanılan
sulama suyu hesabına gitmek.
Hedef 2.4.2’ye
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.4.2.1 Modern sulama sistemini (yağmurlama, damla)
yaygınlaştırmak.
Alt
amaç 2.5 altındaki hedeflere ulaşmak
için izlenecek stratejiler
Hedef 2.5.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-2.5.1.1 Havza
yatırımlarının kümülatif etki değerlendirmeleri yöntemlerini, kılavuzları ve mevzuat düzenlemelerini geliştirmek, bu
konuda kurumsal kapasiteleri güçlendirmek.
S-2.5.1.2 HES projeleri ile ilgili değerlendirmelerde
ve kararlarda yöre halkının ve
paydaşlarının yeterli şekilde bilgilendirilmelerini
ve değerlendirmelere katılım ve katkılarını
sağlamaya gerekli özeni göstermek.
Amaç 3 Altındaki Hedeflere Ulaşmak için İzlenecek
Stratejiler
Alt
amaç 3.1 altındaki hedeflere ulaşmak
için izlenecek stratejiler
Hedef 3.1.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-3.1.1.1: Arazi
toplulaştırma çalışmalarını strateji dönemini de kapsayacak şekilde yıllar
itibariyle planlamak ve bu plan dahilinde titizlikle uygulamak.
Hedef 3.1.2’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-3.1.2.1: Havza alanlarının ve doğal kaynakların
sürdürülebilir kullanımı için gerekli eğitim, yayım ve
bilinçlendirme çalışmalarını
gerçekleştirmek.
S-3.1.2.2:
Organik ve iyi tarım uygulamalarını teknik ve finansal desteklerle
teşvik etmek.
S-3.1.2.3: Temel toprak haritalarını güncellemek ve havzalar
itibariyle ıslaha muhtaç drenaj
bozukluğu, tuzluluk, alkalilik sorunu olan alanları belirlemek.
Alt
amaç 3.2 altındaki hedeflere ulaşmak
için izlenecek stratejiler
Hedef 3.2.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-3.2.1.1: Çayır ve meraların otlatma amenajmanına uygun
olarak kullanımını eğitim ve yayım yanında finansal araçlarla teşvik etmek.
Alt amaç 3.3
altındaki hedeflere ulaşmak için izlenecek stratejiler
Hedef 3.3.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-3.3.1.1: Ağaçlandırma çalışmalarında doğal türleri
kullanmak, biyolojik çeşitliliğin korunmasına, uygun sahalarda çok amaçlı ağaç
türlerinin dikimine, bakım çalışmalarının titizlikle yapımına özen göstermek.
S-3.3.1.2: Uygun alanlarda özel sektör ve yerel halk ağaçlamalarını
teşvik etmek ve desteklemek.
S-3.3.1.3: Erozyon
kontrolu çalışmalarında tedbirleri üst, orta ve alt havza sahalarını kapsayacak
şekilde bütünleşik olarak planlamak ve uygulamak, uygun sahaların sadece koruma
tedbirlerinin alınması suretiyle doğal yolla rehabilitasyonuna özen göstermek,
doğal kaynak bozulumu ve doğal afet tehdit ve zararlarının yoğun olduğu
bölgelere öncelik vermek.
S-3.3.1.4: Erozyon risk haritalarının oluşturulmasını
sağlamak.
S-3.3.1.5: OGM’nin mera
ıslahı konusundaki birim ve eleman kapasitelerini güçlendirmek. Orman içi mera
ıslahı çalışmalarında kontrollü otlatmanın yöre halkı tarafından benimsenmesi
ve uygulamalarını teşvik etmek, ıslah çalışmalarında doğal türleri kullanmak,
biyolojik çeşitliliğin korunmasına, yöre halkının ihtiyaçlarının dikkate
alınmasına özen göstermek, meralar üzerinde baskıların azaltılması için yem
bitkileri üretimini teşvik etmek.
Hedef 3.3.2’ye
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-3.3.2.1: Rehabilitasyon çalışmalarında
saha koşulları ve başarı şansının iyi olduğu sahalara öncelik vermek, maliyet
etken yöntemleri kullanmak, ekosistem yapısı ve biyolojik çeşitliliğin
muhafazasına özen göstermek.
Hedef 3.3.3’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-3.3.3.1: Erozyon ile taşınan toprak ve rusubat
miktarlarının havza ve alt havza alanları itibariyle
dağılım
durumunu değerlendirmek ve bu sorunun yoğun olduğu sahalarda erozyon kontrolü
çalışmalarında öncelik vermek. Rusubat ölçme ve izleme sistemlerini ve toplanan
verilerin değerlendirilmesini geliştirmek, bu alanlarda kurumsal kapasiteleri
güçlendirmek.
Alt amaç 3.4
altındaki hedeflere ulaşmak için izlenecek stratejiler
Hedef 3.4.1’e ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-3.4.1.1: Tamamlanan Çevre
Düzeni Planlarının (ÇDP) ve Arazi Kullanım Planlarının (AKP) uygulamalarının etkinleştirilmesine yönelik
olarak paydaşların ve havzalarda çalışan kurumların bilgilendirilmesini,
havzalar bazında yapılaşma-iskan takipleri ve denetim mekanizmalarını
güçlendirmek.
S-3.4.1.2: Kentsel Dönüşüm
çalışmalarında dereleri doğal yapısı ile korumak ve bu amaçla dere koruma havzalarını belirlemek.
S-3.4.1.3: Büyükşehirlerdeki
derelerin su kalitesinin daha düşük seviyede olması sebebiyle rehabilitasyon çalışmalarında bu derelere
öncelik verilmesi.
Amaç 4 ve Altındaki Hedeflere
Ulaşmak için İzlenecek Stratejiler
Hedef 4.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S.4.1.1: Biyolojik
Çeşitlilik açısından önemli alanlar ile korunan alanları belirlemek, kayıt
altına almak
ve haritalamak.
S.4.1.2: Biyolojik Çeşitlilik ile ilgili veri tabanları arasında
bağlantıları kurarak BÇ Bilgi yönetim
sistemini geliştirmek
ve bilgi güvenliğini sağlamak.
Hedef 4.2’ye ulaşmak için izlenecek stratejiler
S.4.2.1: Korunan alanların
Uzun Devreli Gelişme Planlarını/Yönetim planlarını tamamlamak.
S.4.2.2: Doğa koruma konusunda başta yöre halkı olmak
üzere toplumun bilinç düzeyini arttırmak,
korunan
alanlarda olumsuz faaliyetleri önlemek için başta yöre halkı olmak üzere tüm paydaşlarla
katılımcılık ve işbirliği geliştirmek.
S.4.2.3: Havza
kapsamında yapılması planlanan ve doğal ekosistemlerin bozulmasına neden
olabilecek yapılaşmaların nehir havzası üzerindeki tüm etkilerini belirleyerek
doğa koruma mekanizmalarını geliştirmek.
S.4.2.4: Korunan alan içerisinde
müdahalelerden dolayı ekolojik yapısı bozulmuş sahaların
rehabilitasyon
çalışmaları sonucunda doğal haline dönüştürülerek devamlılığının sağlamak.
Hedef 4.3’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S.4.3.1. Biyolojik çeşitlilik envanter yöntemlerini
ve uygulanabilir biyolojik çeşitlilik göstergelerini
belirlemek, ekosistem bazlı izleme programını
geliştirmek kullanılmasını sağlamak.
S.4.3.2. Bilimsel
veri ve bilgilerin etkin biçimde paylaşılmasını sağlamak.
Hedef 4.4’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S.4.6.1: Ekosistem mal ve hizmetleri ile bu
hizmetlerden sağlanan yararların, işlevlerin ve bileşenleri
tespit etmek.
S.4.6.2: Ekosistem Hizmetlerin raporlanması ve veri
tabanına aktarılması.
Amaç 5 ve Altındaki Hedeflere
Ulaşmak için İzlenecek Stratejiler
Hedef 5.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-5.1.1: Doğal kaynakların bozulumu ile yöre halkının
yoksulluğu arasında etkileşiminin yüksek olduğu ve acil tedbirlere ihtiyaç
duyulan öncelikli havzaları belirlemek ve bu havzalar için arazi ve doğal
kaynak ıslah faaliyetlerinin kırsal kalkınma faaliyetleri ile entegre ve
katılımcı olarak yürütülmesine yönelik büyük ölçekli projeleri ilgili
kurumların ortak çalışması ile hazırlamak ve uygulamak.
S-5.1.2: Havzalarda
doğal bitki örtüsü olarak yetişebilen tıbbi ve aromatik
bitkilerin yetiştirilmesi, organik tarım uygulamaları, arıcılık, ipek
böcekçiliği, su ürünleri yetiştiriciliği,
ekoturizm gibi alternatif gelir yaratıcı faaliyetlerin geliştirilmesini ve
bunlarla ilgili olarak yerel halkın pazarlama kapasitelerinin güçlendirilmesini
desteklemek.
Hedef 5.2.’ye
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-5.2.1: Her türlü
ormancılık çalışmalarında o yörelerde yaşayan düşük gelirli köylülerin
istihdamına öncelik verilmesi, bu işlerde çalışan işçilerin ücretleri ve
çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik yaklaşım ve çalışmaların ve bu
amaçla orman köy kooperatifleri ve birlikleri ile diyalog ve işbirliğinin
güçlendirilmesi.
Hedef 5.3’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-5.3.1: Yerel köylülerin
odun dışı orman ürünlerinin yetiştirilmesi, hasatı, pazarlanması
konularında eğitimi, bu alanda projelere sağlanan destekleri artırmak.
Amaç 6 ve Altındaki Hedeflere
Ulaşmak için İzlenecek Stratejiler
Hedef 6.1,
6.2, 6.3’e ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-6.1.1,
S-6.2.1, S-6.3.1: Havzalar
itibariyle bütünleşik afet tehlike ve risk haritalarının, taşkın risk
haritaları
ve yönetim planlarının, hazırlanması, afet tahmin ve erken uyarı sistemlerinin
kurulması çalışmaları ile ilgili kurumlar arasında diyalog ve işbirliğini
güçlendirmek, bu çalışmaların sonuçları ve çıktılarını paylaşmak ve
yararlanmak. Yöre halkının doğal afetler konularında bilinçlendirilmesine
yönelik programları ve faaliyetleri güçlendirmek.
Hedef 6.4’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-6.4.1: Havzalarda
dere ıslahı, taşkın koruma tesisleri ve benzeri taşkın önleyici ve düzenleyici
su yapılarının planlanması ve yapımı çalışmalarının üst havza alanlarında
koruma ve ıslah tedbirleriyle (toprak muhafaza, ağaçlandırma, mera ıslahı, vb.)
bütünleşik olarak planlanması ve yürütülmesine gerekli özeni göstermek, bu
amaçla diğer kurumlarla gerekli temasları, ortak çalışma protokolleri ve
projelerinin hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlamak.
Amaç 7 ve Altındaki Hedeflere
Ulaşmak için İzlenecek Stratejiler
Hedef 7.1’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-7.1.1: İklim
değişikliği ile ilgili model çalışmalarında üniversiteler ve araştırma
kurumlarından destek almak ve ilgili kurumların işbirliği ve katkısını
sağlamak.
Hedef 7.2’ye
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-7.2.1: İklim etkilerinin değerlendirilmesi ve uyum
stratejilerinin geliştirilmesini bilimsel çalışmalara ve değerlendirmelerine
dayalı olarak gerçekleştirmek, bu amaçla üniversiteler ve araştırma kurumları
ile işbirliği yapmak.
S-7.2.2 İklim değişikliği senaryoları dikkate
alınarak; iklim değişikliğinin su kaynakları ve korunan alanlar üzerindeki
potansiyel etkilerini sürekli değerlendirmek.
S-7.2.3 Kuraklık strateji belgesini hazırlamak
S-7.2.4 Kuraklık
İzleme Sistemi”ni kurmak, bu sistem
içerisinde yer alacak kurumlar arasında eşgüdümü, elde edilecek bilgi ve
verilerin paylaşımını güçlendirmek.
Hedef 7.3’e
ulaşmak için izlenecek stratejiler
S-7.3.1: Yapılacak
ağaçlandırma ve bozuk orman rehabilitasyonu çalışmaları ile orman alanlarında
ağaç servetini, toprak üstü ve toprak altı biokütleyi artırmak, ormancılık planları ve projelerinin değerlendirilmesinde
karbon tutumuna katkı değerinin dikkate alınmasını,bu amaçla karbon tutumunun
ekonomik değerlendirmesi ile ilgili yöntemleri geliştirmek, bu konuda
eğitimleri gerçekleştirmek.
Hedeflere
ulaşmak için ortak stratejiler
Hedeflerin tümü
veya büyük bölümü için ortak olan aşağıdaki ortak stratejiler izlenecektir.
1. Mevcut mevzuatı, havza yönetim uygulamalarının
eşgüdümlü, bütünleşik ve katılımcı olarak yürütülmesini ve taraf olduğumuz
uluslararası sözleşmelere ve AB mevzuatına uyumu destekleyecek şekilde
geliştirmek. Bu amaçla:
1.1
Havzalarda
çalışan kurum ve kuruluşların görev ve yetkileri arasındaki örtüşmeleri,
boşluklar ve yetersizlikleri gidermeye, bütüncül ve katılımcı havza yönetim
uygulamalarını desteklemeye yönelik mevzuat geliştirme ihtiyaçlarını belirlemek
ve uygun mevzuat düzenlemelerini yapmak.
1.2
Taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler ve AB
mevzuatına uyumu desteklemeye yönelik mevzuat geliştirme ihtiyaçlarını
belirlemek, uygun mevzuat düzenlemelerini yapmak.
1.3
Su
Kanununu ve ilgili yönetmeliklerini çıkarmak.
1.4
Tarım alanlarının amaç
dışı kullanımlarının önlenmesi için mevcut mevzuatlarda gerekli iyileştirmeleri yapmak, denetim tedbirleri ve
kapasitelerini güçlendirmek.
1.5
Doğal
afetlerle ilgili mevzuatı gözden geçirmek ve geliştirmek.
1.6
Havzalarda yürütülen yatırım ve faaliyetlerin üst
ve alt havzalarda yarattığı ekonomik, sosyal ve ekolojik maliyetlerinin ve
faydalarının adil paylaşımını, kullanan öder ilkesini ve havza kalkınma
programlarının finansmanını desteklemeye yönelik mevzuat düzenlemelerini yapmak
ve uygulamaya koymak.
2. Havzaların bütüncül ve katılımcı yaklaşımla
sürdürülebilir yönetimi için kurumsal kapasiteleri güçlendirmek, ulusal ve
havza bazlarında yasal destekli eşgüdüm mekanizmalarını tesis etmek.
3. Sivil toplum kuruluşları, bilim kuruluşları ve
diğer paydaşların havza yönetimi ve ıslahı çalışmalarına ulusal ve yerel düzeylerde
katılım ve katkılarını desteklemek.
4.
Havzalarda yaşayan yerel halk arasında doğal kaynakların
tahribatlarının ve erozyonun önlenmesi ile ilgili gerekli bilinç düzeyini
oluşturmaya yönelik çiftçi eğitimi ve yayım faaliyetlerini güçlendirmek, kapasite
geliştirme programları uygulamak.
5. Havza Koruma ve yönetim planlarında Havza bazında
koruma ve kullanmaya yönelik tedbirler programını alt havza üst havza
entegrasyonu esas alarak oluşturmak.
6.
Planlama,
izleme ve değerlendirme çalışmalarında bilgi teknolojilerinden yararlanmak.
7. Havza alanlarının, müdahalelerin ve yatırımların
bilimsel kriter ve yöntemlerin kullanımı ile belirlenecek önceliklendirmeye
göre yürütmek.
8. Havza sorunlarının çözümü ve havza yönetiminin
geliştirilmesine yönelik olarak üniversiteler ve bilimsel araştırma kurumları
ile diyalog ve işbirliğini güçlendirmek.
ULUSAL HAVZA YÖNETİMİ STRATEJİSİ
UYGULAMASININ KOORDİNASYONU,
İZLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
İzleme, Stratejik Belgesi uygulamasının sistematik olarak takip edilmesi ve
raporlanmasını, değerlendirme ise,
uygulama sonuçlarının amaç ve hedeflere kıyasla ölçülmesi ve söz konusu amaç ve
hedeflerin tutarlılık ve uygunluğunun analizini kapsayacaktır.
Strateji uygulamasının izlenmesi ve
değerlendirilmesi
Amaç, alt amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesine ilişkin
gelişmelerin belirli bir sıklıkla raporlanması,
ilgili taraflar ile kurum içi ve kurum dışı mercilerin süreci izleme ve
değerlendirmesine katkı sağlayacaktır. Performans göstergelerine dayalı olarak
hazırlanacak raporlama, izleme faaliyetinin temel aracı olup objektif olarak
hazırlanmalıdır. Raporlama sistemi ilgili kurumların gelişme ve değerlendirme
raporları yanında üniversitelerin ve araştırma enstitülerinin araştırma
bulgularına dayalı görüş ve değerlendirme raporlarını da kapsayacaktır. Tüm bu
raporların bir sentezi olarak her yıl bir ”Ulusal Havza Yönetimi Gelişme ve
Değerlendirme Raporu”nun hazırlanması, ilgili kuruluşların ve kamuoyunun
bilgisine sunulması (havza bazlı resmi internet siteleri kullanılarak) sağlanacaktır. Raporlama sistemi ile
ilgili ayrıntılar Orman ve Su İşleri Bakanlığı koordinatörlüğünde Teknik Komite
ve Yönlendirme Komitesi tarafından belirlenecektir.
Kurumsal düzenlemeler ve sorumluluklar
Hazırlanan
UHYS’nin onaylanmasını ve yürürlüğe girmesini takiben uygulanması ile ilgili
çalışmaların izlenmesi ve koordinasyonu görevi Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su
Yönetimi Genel Müdürlüğünce (SYGM) yürütülecektir. Bu çalışmaların üst düzeyde
yönlendirilmesi ve desteklenmesi görevinin ise ilgili kamu kuruluşlarının ve
diğer paydaşların (STKlar, bilim kuruluşları, vb.) üst düzey temsilcilerinden
oluşan “Havza Yönetimi Üst Kurulu” tarafından
gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
İlgili kilit kuruluşlarda ise izleme, değerlendirme, kurum dışı ve içi
gelişimlerle ilgili temas ve bilgi değişimini koordine etmek amacıyla bir birim
ve bir üst düzey uzman eleman görevlendirilecektir. Bu elemanlardan oluşacak
Teknik Komite Strateji Belgesi uygulama çalışmalarının uzmanlar düzeyinde
takibi ve desteklenmesinden sorumlu olacaktır. Bu komiteye üniversiteler,
araştırma kurumları ve sivil toplum kuruluşlarından ve özel sektörden uzman
elemanların davet edilmesi ve katılması sağlanacaktır. Bu amaçla ayrıca
çalıştaylar düzenlenebilecektir.
Taşra
(havza) düzeyinde izleme ve değerlendirme çalışmaları ise, ilgili kurum,
kuruluş ve diğer paydaş temsilcilerinden oluşacak Havza Komiteleri tarafından
gerçekleştirilecektir. Bu komitelerin çalışmalarının koordinasyonu
Strateji belgesinde belirlenen hedeflerin
gerçekleştirilmesinin izlenmesi, koordinasyonu ve desteklenmesinden birincil
derecede sorumlu kuruluşlar ve birimler ile işbirliği yapılacak kurumlar
aşağıda Ek 2 Tablo 3’te gösterilmiştir.
Performans göstergeleri
Ulusal Havza Yönetim Stratejisi Belgesinde belirlenen
hedefler için performans göstergeleri aşağıda Ek 2 Tablo 3’te gösterilmiştir.
Bu göstergelerin Eylem Planı’nın hazırlanması sırasında gözden geçirilmesi ve
geliştirilmesi sağlanacaktır.
Ulusal
havza yönetim stratejisi eylem planı’nın hazırlanması
UHYS’nin
amaçlarına ulaşmak üzere belirlenen hedeflerin (stratejik hedeflerin)
gerçekleştirilmesi için gerekli eylemleri belirleyen ve bu eylemlerin
gerçekleştirilmesi ile ilgili sorumlulukları ve zaman planını açık ve ayrıntılı
olarak ortaya koyan Ulusal Havza Yönetimi Eylem Planı (UHYS-EP) en kısa sürede
(bir yıl içinde) hazırlanacaktır. Bu amaçla havzalarda çalışan her kurum
koordinasyon ve uygulamada birincil sorumluluğu kendisine ait hedefler için
gerekli eylemleri belirleyecek ve bu hedefler için eylem planını
hazırlayacaktır. Havzalarda çalışan farklı kurumlar tarafından hazırlanacak bu
eylem planları OSİB koordinatörlüğünde bir araya getirilerek Ulusal Havza
Yönetim Stratejisi Eylem Planı oluşturulacaktır. Önerilen eylemler için
fayda-maliyet analizi yapılmasına ve bu analizlerden sonra uygulanabilir
bulunan eylemlerin eylem planına alınmasına özen gösterilecektir.
0 yorum:
Yorum Gönder